چه بخواهید سیستم فعلیتان را ارتقا دهید و چه بخواهید رایانه جدیدی جمع کنید، CPU اهمیت زیادی دارد. سرعت کلاک بالاتر یا تعداد هسته، تفاوت مهمی در کارایی کلی ایجاد میکند، سیستم سریعتری ارایه میدهد، گیمینگ را روانتر میکند و اجرای کارهای حساس مانند ادیت ویدئو و تبدیل کد (Trans Coding) را سریعتر میکند. علاوه بر این، پردازنده ای که انتخاب میکنید مشخصکننده امکانات مادربورد است. انتخاب پردازنده مناسب برای مادربردی که در حال حاضر دارید مهم است. به عنوان مثال ممکن است پردازندهای فقط با سوکت سی پی یو خاص و سری چیپستهای خاصی کار کند.
خرید بهترین پردازنده باید از بین CPU هایی انجام شود که در حال حاضر موجود هستند. اما اگر میتوانید منتظر بمانید، انتظار برای چیپهای نسل جدید، خالی از لطف نیست.
اجزای CPU
آشنایی با مولفههای اصلی CPU مقدمهای برای انتخاب پردازنده مناسب است. پس بیایید به معرفی برخی از آنها شامل ClockSpeed و Core و TDP و Thread و Cache و IPC بپردازیم.
1. Clock Speed یا سرعت کلاک چیست؟
Clock Speed یا سرعت کلاک با واحد گیگاهرتز (GHz) بیان میشود و بیانگر سرعتی است که چیپ کار میکند و تعداد سیکلهایی است که CPU در هر ثانیه انجام میدهد. پس هر چه سرعت کلاک بیشتر باشد، سی پی یو سریعتر است. اغلب CPU های مدرن میتوانند سرعت کلاکشان را بر اساس دمای CPU و کارهایی که انجام میدهند، بالا و پایین کنند. پس سرعت Base که حداقل است و سرعت Turbo که حداکثر است را در لیست مشخصات، خواهید دید.
2. Core یا هسته چیست؟
هستهها، پردازندههایی در دل پردازنده هستند. پردازنده های مدرن، بین دو تا ۳۲ هسته دارند ولی اکثر پردازنده ها دارای ۴ تا ۸ هسته هستند. هر هسته قابلیت انجام کار مربوط به خودش را دارد.
3. Thread یا رشته های پردازشی چیست؟
Thread تعداد پردازشهای مستقلی است که هر چیپ در هر لحظه میتواند انجام دهد. از نظر تئوری در واقع همان تعداد هسته است اما پردازندههایی که قابلیت Multithreading دارند میتوانند هر هسته را به دو Thread تقسیم کنند. اینتل به این کار Hyper Threading میگوید و AMD آن را SMT یا Simultaneous Multithreading مینامد.
Thread بیشتر یعنی Multitasking بهتر و کارایی بیشتر؛ که در اپهای Heavily Threaded مانند ادیت ویدئو و TransCode کاربرد دارد.
کارهایی که CPU پردازش میکند، معمولا پروسهها یا Thread های نرم افزاری است که سیستم عامل زمانبندی میکند. توجه داشته باشید که ممکن است سیستم عامل، Threadهای زیادی برای اجرا داشته باسد اما CPU فقط میتواند تعداد مشخصی از آنها را اجرا کند. اگر این تعداد را X در نظر بگیریم، مقدار X برابر است با تعداد هسته، ضرب در تعداد Thread های سخت افزاری هر هسته. باقی Thread ها باقی میمانند تا سیستم عامل آنها را زمانبندی کند.
4. TDP چیست؟
TDP یا Thermal Design Pofile/Power: حداکثر مقدار گرمایی است که چیپ تولید میکند و با وات اندازه گرفته میشود.
مثلا TDP در Intel Core i7-8700K 95 وات است. با دانستن این مقدار، میتوانید بسنجید که خنک کننده سی پی یو میتواند این مقدار گرما را کنترل کند یا آیا منبع تغذیه میتواند برق لازم را فراهم کند یا نه.
با دانستن TDP میتوانید خنک کننده و منبع تغذیه مناسب را انتخاب کنید. معمولا TDP بیشتر در کنار کارایی بیشتر قرار دارد. نکته قابل توجه این است که CPU هنگام Overclock، گرمای بیشتری تولید میکند.
5. IPC چیست؟
حتی اگر دو تا CPU با سرعت کلاک و تعداد Thread یکسان دارید اما شرکت تولیدی آن دو متفاوت باشد یا یک شرکت با معماری متفاوت آنها را تولید کرده باشد باز هم تعداد IPC در آنها فرق خواهد کرد. IPC اساسا به معماری CPU بستگی دارد پس چیپهای نسلهای جدیدتر بهتر از نسلهای قبلی هستند. IPC در لیست مشخصات فنی قرار ندارد و معمولا با Benchmark Testing اندازهگیری میشود پس بهترین راه برای بیشتر دانستن درباره آن، خواندن مقاله هاست.
IPC یعنی تعداد Task ها و ساختارهایی که در یک سیکل یا کلاک انجام میشود و Clock Speed به تعداد سیکلهایی که سی پی یو در هر ثانیه انجام میدهد، گفته میشود.
مثلا CPU با سرعت کلاک بالاتر میتواند سیکلهای بیشتری در یک ثانیه انجام دهد؛ CPU با IPC بیشتر اما با سرعت کلاک کمتر ممکن است همچنان بتواند Task های بیشتری در یک ثانیه را انجام دهد. در نهایت مسالهای که CPU را سریعتر میکند، ترکیبی از هم سرعت کلاک و IPC است و هم تعداد هستهها است.
IPC در CPU بر اساس حجم کاری، متفاوت خواهد بود. البته که تولیدکنندگان CPU معمولا اطلاعات IPC را در قالب مشخصات فنی ارایه نمیدهند.
6. Cache چیست؟
Cache یا کش آنبورد پردازنده برای افزایش سرعت دسترسی به اطلاعات و ساختارها بین CPU و RAM استفاده میشود.
سه نوع حافظه پنهان یا Cache وجود دارد:
- L1 که سریعترین است اما ظرفیت کمی دارد
- L2 ظرفیت بیشتری دارد اما سرعت کمتری دارد
- L3 که بیشترین ظرفیت را دارد اما سرعت کمی دارد
اگر اطلاعاتی که CPU لازم دارد در هیچ یک از این سه مورد نباشد، از RAM به دست میآید که سرعت بسیار کمتر خواهد بود چرا که از نظر فیزیکی در فاصله بیشتری نسبت به کش سی پی یو قرار دارد. لازم نیست خیلی به اندازه کش توجه کنید چون پیدا کردن تشابه کارایی آن در دنیای واقعی سخت است و به جای آن به فاکتورهای مهمتر توجه کنید.
Caching بعد از سرعت کلاک، مهمترین تاثیر را روی افزایش سرعت سی پی یو و کارایی برنامه دارد. اگر بین انتخاب دو CPU مردد هستید، CPU ای که L3 Cache بیشتری دارد انتخاب کنید.
۷ نکته برای خرید CPU مناسب
پردازنده مغز کامپیوتر و مهمترین مولفه آن است. حال که با مولفههای اساسی در CPU آشنا شدیم، برویم به سراغ نکاتی که هنگام انتخاب و خرید سی پی یو باید به آنها توجه کنیم. در ادامه راهنمای خرید CPU پیشنهاد میکنم ۷ نکته زیر را هنگام انتخاب و خرید CPU در نظر بگیرید:
- CPU را برای انجام چه کاری لازم دارید؟
- AMD یا Intel؟
- آیا به Overclocking نیاز دارید؟
- به کدام یک بیشتر نیاز دارید: Core، Thread، Clock Speed
- چه سوکتی و چه پردازندهای؟
- سیستم و بودجه باید هماهنگ باشند
- خواندن مشخصات فنی
نکته اول: CPU را برای انجام چه کاری لازم دارید؟
درست است که هر چقدر بیشتر هزینه کنید می توانید پردازنده بهتری خریداری کنید، اما بهتر است مقداری هم برای مولفههای دیگر نگه دارید و یا قطعات قدیمی را بفروشید. توصیه میشود نوع پردازنده و حداکثر بودجه را بر اساس کاری که قرار است با کامپیوترتان انجام دهید، انتخاب کنید. در ادامه کاربری های پردازنده ها را خواهید دید.
1-Basic Task: قیمت بین ۵۰ تا ۱۰۰ دلار
اگر به دنبال پردازنده ای هستید که از آن فقط برای تماشای ویدئو، جستجو در وب و انجام کارهای پایه مانند Word و دیگر کارهای الکترونیکی، استفاده کنید، چیپ مبتدی با دو یا چهار هسته نیازتان را برطرف میکند. مثلا:
- خانواده رایزن 3: AMD Ryzen 3 1300X یا AMD Ryzen 3 2200G
- Intel Pentium
- Intel Celeron
- AMD Athlon 200GE
2-Gaming: قیمت بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ دلار
اگر کارایی لازم برای گیمینگ مورد نیاز شماست، باید حداقل سی پی یو های متوسط Intel Core i5 یا AMD Ryzen 5 را انتخاب کنید. توجه کنید که کارت گرافیک برای گیمینگ مهمتر از پردازنده است، در نتیجه با نخریدن چیپ Core i7 یا Ryzen 7 میتوانید پول بیشتری صرفهجویی کنید.
3-کارهای مولتی مدیا یا Overclocking: قیمت بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ دلار
اگر هستههای بیشتر یا سرعت بیشتری برای کارهایی مثل ادیت ویدئو میخواهید، یا اگر فقط میخواهید سیستمی سریع و قابل برای کارهای پردازشی در آینده داشته باشید،
پردازنده های Core i7 یا Core i9 یا Ryzen 7 مناسب است. اگر قصد استفاده از اورکلاکینگ هم دارید، از چیپهای AMD Ryzen با قابلیت Overclocking استفاده کنید.
4-استفاده در ورک استیشن: بالای ۴۰۰ دلار
اگر با سیستم کنونی باید دقیقهها و ساعتها منتظر رندر شدن انیمیشنهای سه بعدی و ویدئوی ۴K شوید یا اگر با دیتابیسهای بزرگ و ریاضیات پیچیده کار میکنید، سی پی یو Intel Core X یا AMD ThreaDripper مناسب شماست.
این پردازندهها هستههای فیزیکی زیادی (تا ۳۲ هسته) فراهم میکنند که در کارهایی با Multicasting های زیاد مثل گیمینگ به همراه ادیت و استریمینگ، و یا کارهای پردازشیِ زمانبر، مفید هستند. کاربران بیزینسی میتوانند روی پردازنده اینتل زئون Xeon W-3175X و یا AMD EPYC فکر کنند اما قیمت بالایی دارند و استفاده از آنها آسان نیست (User Friendly نیست).
برای مقایسه سی پی یوها میتوانید از سایت مقایسه سی پی یو استفاده کنید
نکته دوم: AMD یا Intel؟
تا سال ۲۰۱۷، AMD شانس کمتری داشت اما با چیپهای سری Ryzen ThreaDripper 2000 توانست خود را در زمینه کارایی به اینتل برساند. حتی در برخی زمینهها پیشی هم گرفته مخصوصا در مورد Security Patch ها که چند سالی است ارایه شده است.
اینتل همچنان از AMD در زمینه IPC یا Instructions Per Cycle/Clock جلوتر است و این باعث میشود چیپهای اینتل در Taskهای Lightly Threaded مانند بازیها، جستجو در وب (Web Surfing) و برخی نرم افزارهای Adobe، چیپهای بهتری باشند. اما با نگاه دقیقتر به جدیدترین پردازندههای AMD Ryzen 3000 متوجه می شویم که هستهها و Thread های بیشتری ارایه میشود که از پردازنده های AMD در کارهایی چون ادیت حرفهای ویدئو و انیمیشن، سی پی یو های بهتری میسازد.
مواظب باشید AMD و Intel را به جای هم انتخاب نکنید.
کدام پردازنده برای بازی بهتر است؟ اینتل در زمینه Browsing و گیمینگ، و AMD در زمینه کارهایی مثل ادیت ویدئو، سریعتر است. اما برخی از مدل های AMD هم برای بازی خوب و مناسب هستند.
آشنایی با نسل پردازنده در اینتل و AMD
تقریبا هر سال، Intel و AMD، پردازندههای خود را با معماری جدید ارتقا میدهند. نسل کنونی اینتل، 10th Gen Core Series است مثل Core i9-10900K یا Core i9-10980XE. برای تشخیص نسل های CPU AMD و CPU Intel به چه چیزی باید دقت کرد؟
Ryzen 3000 یا Ryzen 3 جدیدترین چیپهای AMD است مثل AMD Ryzen 9 3900X, Ryzen 7 3800X.
با نگاهی به شماره مدل میتوانید نسل CPU که اولین رقم از چهار رقم است، ببینید. مثلا رقم ۸ در Core i7-8400 یعنی از نسل هشت است و رقم ۲ در Ryzen 7 2700X یعنی از نسل دو.
اگر خرید نسلهای قبلی پردازنده به شما پیشنهاد شد، قبول نکنید مگر اینکه مادربورد شما از چیپ جدید پشتیبانی نکند. به این نکته توجه کنید که با خرید نسلهای قدیمی پردازنده، هزینه شما خیلی هم کم نمیشود. مثلا تفاوت دو پردازنده ۸th-Gen Core i7-8700K و ۹th Gen Core i7-9700K، فقط ۱۵ دلار است.
چگونگی خواندن نام و اعداد روی CPU
اعداد و حروفی که برندها برای بیان مدلهای محصولات خود استفاده میکنند، ممکن است کمی گیجکننده باشد. هم اینتل هم AMD، چیپهای خود را به سه دسته “خوب، بهتر و بهترین” تقسیم میکنند یعنی به ترتیب: Core i3/Ryzen 3 و Core i5/Ryzen 5 و Core i7/Ryzen 7 و Core i9/Ryzen 9.
Core i9-10900K و Core i9-10980XE در صدر محصولات اینتل قرار دارد و قیمت این نوع پردازنده های اینتل حدود 1۰۰۰ دلار اما این مدلها برای اکثر کاربران ضرورتی ندارند و معمولا خارج از رنج قیمتی مدنظر آنهاست. اینتل برای کاربرانی که بودجه زیادی در نظر ندارند، چیپهای Celeron و Pentium را ارایه داده که البته پنتیوم کمی سریعتراست و AMD هم خانواده Athlon را پیشنهاد میدهد.
ThreaDripper جزو محصولات رده بالای AMD است و اینتل هم سری Core X به همراه Core X/i9 و Xeon W که در بالا به هر دو اشاره شد، ارایه داده است.
بریم به سراغ اعدادی که بعد از ۳ و ۵ و ۷ میآید. رقم اول مربوط به نسل محصول است. بقیه ارقام، بیانگر مدلهای مختلف است که هر چه بالاتر باشند بهتر است یعنی هستههای بیشتر و/یا کلاکهای بالاتر خواهید داشت.
حرف K در انتهای مدلهای اینتل به معنی Unlock بودن برای آورکلاکینگ است و تنها تعدادی از چیپهای اینتل، K دارند اما در عوض تقریبا همه پردازندههای AMD Ryzen برای آورکلاکینگ، Unlock هستند و نیازی به K ندارند.
حرف X در پایان مدلهای AMD بیانگر سرعت کلاک بالاتر است.
نکته سوم: آیا به Overclocking نیاز دارید؟
برای اینکه بدانید به اورکلاکینگ احتیاج دارید یا نه باید با مفهوم آن آشنا باشید. در ادامه میخوانیم که اورکلاکینگ چیست.
Overclocking چیست؟
آورکلاکینگ، کلاک پیشفرض هسته سی پی سو را تغییر میدهد و باعث افزایش سرعت آن میشود. فوقالعاده است نه! اما اگر ندانید که دارید چه میکنید، ممکن است خطای مهمی انجام دهید و CPU شما در عرض چند ثانیه نابود میشود.
اگر به اورکلاکینگ علاقهمندید، مطمئن شوید که پردازنده ای که میخرید، Unlock باشد چون فقط در این صورت است که میتوانید این پردازنده را اورکلاک کنید. اورکلاک باعث گرمتر شدن CPU میشود پس یعنی باید راهکار کولینگ بهتری داشته باشید.
اغلب پردازندهها چیزی به نام Stock Cheaper Cooler دارند اما بعضیها که فاقد آن هستند باید Aftermarket Cooler برایشان بخرید. فنهای اضافی به خنک کردن CPU کمک کرده و از بروز Overheating جلوگیری میکنند.
اورکلاکینگ، زمانبر است و اغلب به Aftermarket Cooler نیاز دارد. بیشتر اوقات هم بین ۲۰ تا ۶۰ دلار باید بیشتر هزینه کنید و چیپ مدل بالایی را برای داشتن کارایی بهتر بخرید.
آیا به Overclocking نیاز دارید؟
Overclocking به معنی کنار گذاشتن محدودیت سی پی یو در سرعت کلاک است که البته کاربران کمی لازم است با آن کار کنند. برای این که سی پی یو شما به سرعت کلاک بالاتر از آنچه به صورت پیشفرض برای آن در نظر گرفته شده برسد، هزینه بیشتر، سیستم کولینگ بهتر و مادربورد سازگار با اورکلاکینگ لازم دارید.
پردازندههای AMD رکورد دنیا را در زمینه Overclocking شکسته و نگه داشته است. تقریبا تمام چیپهایی که AMD ارایه داده، قابلِ آورکلاک شدن هستند اما اگر چیپ اینتل میخواهید مجبورید هزینه بیشتری برای یکی از پردازندههای سری K بپردازید. اگر قرار است چنین هزینهای که بین ۵۰ تا ۱۰۰ دلار است بپردازید بهتر است سی پی یو هایی با سرعت کلاک بالاتر بخرید.
اگر به دنبال کارایی هستید یا میخواهید کارهای خیلی سخت را انجام دهید یا با بودجه کم به دنبال قدرت بیشتری هستید، Overclocking راهکاری بسیار عالی است.
در کل Overclocking برای همه مناسب نیست.
نکته چهارم: به کدام یک بیشتر نیاز دارید: Core، Thread، Clock Speed
پاسخ به این سوال واقعا بستگی به کارهای پردازشی دارد که معمولا انجام میدهید.
Clock Speed بیشتر به چه معنی است؟
- کلاک بیشتر به معنی پاسخدهی سریعتر و زمان لود کمتر است و RAM و استوریج در این مورد نقش مهمی دارند.
- کلاک بیشتر به معنی انجام سریعتر کارهای Single-Threaded مانند ادیت صدا و دیگر اپلیکیشنهای خاص است.
- سرعت کلاک بیشتر به معنی کارایی بیشتر در کارهای ساده و معمولی مانند گیمینگ است.
اما بسیاری برنامههای مدرن از مزایای تعداد زیاد هسته و Thread استفاده میکنند. اگر Multitasking به تعداد زیاد یا ادیت ویدئوهایی با رزولوشن بالا انجام میدهید، یا کارهای پیچیده دیگر که زمانبر و CPU- Heavy هستند انجام میدهید، تعداد هسته و Thread برای شما در اولویت است. پس تعداد هسته بیشتر، در زمینه انجام سریعتر حجمهای کاری که زمان زیادی میبرند، مفید است.
اما برای اکثریت قریب به اتفاق گیمرها و کاربران کامپیوترهای همه منظوره، داشتن ۴ تا ۸ هسته و Clock Speed بین 2 تا 4 گیگاهرتز، خوب و مناسب است.
نکته پنجم: چه سوکتی و چه پردازندهای؟
پردازندههای مختلف، انواع متفاوتی سوکت لازم دارند. اگر از قبل ماردبوردی دارید و قصد جایگزینی آن را ندارید، باید CPU ای بگیرید که با سوکت مادربوردتان سازگار باشد. به همین ترتیب، باید مادربوردی که میخرید با پردازنده جدید شما سازگار باشد.
جدیدترین نسل را بخرید. با خرید چیپ قدیمیتر و نسل قبلی، پول زیادی ذخیره نمیکنید، و گزینههای ارتقا هم محدود میشوند.
AMD در نسلهای موجود Ryzen و Athlon (به جز ThreaDripper) با تک سوکت AM4 سازگار است و تا سال ۲۰۲۰ از آن پشتیبانی میکند. یعنی برای اینکه بتوانید چیپ رایزن نسل اول را روی مادربورد رایزن نسل دوم قرار دهید و یا برعکس، باید BIOS را آپدیت کنید.
اینتل برعکس AMD در سالهای اخیر تمایلی برای سازگاری چیپهای جدیدش با مادربوردهای قدیمیتر ندارد حتی اگر سوکت در اصل همان باشد. مثلا سوکت Intel LGA 1150 و Intel LGA 1151 در یک پین با هم تفاوت دارند. ورژن ۱۵۵۱ فقط برای چیپهای نسل هشتم Core طراحی شده است. این چیپها از نظر فیزیکی همانی است که برای پردازندههای نسل ششم و هفتم Core ساخته شده بود. مادربوردهای قدمیتر با سوکت ۱۱۵۱ نمیتوانند با CPU های جدیدتر سوکت ۱۱۵۱ کار کنند. دلیل اینتل این است که چیپهای جدیدتر که هستههای بیشتری دارند، به برق متفاوتی نیاز دارند.
این موضوع هم از نظر ارتقا در آینده مشکلساز است هم به این معنی است که برای خرید CPU جدید باید مادربورد گرانتری هم که از همان نسل چیپ پشتیبانی میکند بخرید حتی اگر بورد نسل قبلی که قیمت بهتری هم دارد بتواند تمام خواستههای شما را فراهم کند.
در ادامه لیستی از سوکتهای موجود و چیپستهای مربوطه را میبینید.
Socket and Chipset Table
Intel Mainstream | Intel Mainstream | AMD Mainstream | Intel HEDT | AMD HEDT Threadripper | |
Current CPU Sockets | LGA 1200 | LGA 1151 | AM4 | LGA 2066 | TR4 |
Compatible Chipsets | Z490, H470, B460, H410 | Z390, Z370, Z370, Q370, H370, B365, B360, H310 | X570, X470, X370, B550, B450, B350, B450, A320, X300, A300 | X299 | X399 |
نکته ششم: سیستم و بودجه باید هماهنگ باشند
سی پی یو قدرتمند را با ذخیره ساز ضعیف، RAM نامناسب و گرافیک پایین، جمع نکنید. بودجهای که برای خرید CPU و دیگر مولفهها مثل SSD, RAM, GPU دارید را مشخص کنید. پردازنده مهم است اما حداکثر سرعت چیپ با گرافیک ضعیف یا با هارد درایو مکانیکی و کند، جور در نمیآید.
نکته هفتم: خواندن مشخصات فنی
خواندن مشخصات فنی مانند سرعت کلاک و تعداد Thread مفید است چرا که بهترین راه سنجش کارایی پردازنده استفاده از Review ها و مقالات است.